ΓΙΑΤΙ Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΙΘΑΚΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΙΑΚΙ
Πολλοί αιώνες έχουν παρέλθει από την Ελληνιστική εποχή μέχρι και σήμερα που μερικοί δεκάδες φιλόλογοι , αρχαιολόγοι, γεωλόγοι και άλλοι επιστήμονες επιδίωκαν να ταυτίσουν την ομηρική Ιθάκη με κάποιο από τα νησιά του Ιονίου πελάγους .Μια από τις επικρατέστερες απόψεις θέλει την ομηρική Ιθάκη να ταυτίζεται απολύτως με τη σημερινή Ιθάκη (Θιάκι).Αυτή , λοιπόν την άποψη θα επιδιώξουμε παρακάτω να καταρρίψουμε.
Πρώτα από όλα είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ότι ως κύρια πηγή της έρευνας όλων όσων εμπλέκονται στην αναζήτηση της ομηρικής Ιθάκης είναι τα ομηρικά κείμενα της Οδύσσειας και της Ιλιάδας .Δεν θα πρέπει ,όμως , να λησμονήσουμε ότι ο Όμηρος γράφει ποίηση (λογοτεχνία) και όχι ιστορία ή γεωγραφία. Έπειτα , με το λογοτεχνικό του έργο επιδίωκε περισσότερο να ψάλλει τα ηρωικά κατορθώματα μεγάλων ανδρών « κλέα ἀνδρῶν » και όχι τόσο να μας πληροφορήσει με ακρίβεια για τόπους και χώρες της εποχής του Οδυσσέα. Συνάμα, ο μεγάλος μας ποιητής συνθέτει τα έπη του εμβρισκόμενος στην Μ.Ασία ή στη Χίο (8ο αιώνας π.Χ ) και δεν έχει επισκεφθεί ποτέ το Ιόνιο πέλαγος για να έχει «ἰδίοις ὄμμασιν » άποψη για τους τόπους που περιγράφει ( την εποχή εκείνη επικρατούν ασάφειες και γενικότητες στην Μ.Ασία για τα μέρη της Δ.Ελλάδος καθώς και ότι ο Όμηρος γράφει τρεις αιώνες μετά τα γεγονότα της Τροίας και τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα στην Μεσόγειο).
Πέρα , λοιπόν, από αυτές τις καίριες διευκρινήσεις είναι αναγκαίο να αναζητήσουμε τα στοιχεία εκείνα που καθιστούν το Θιάκι ως αβάσιμο μέρος για να θεωρηθεί ταυτόσημο με την Ομηρική Ιθάκη. Ένα από τα αδιάψευστα στοιχεία είναι το μέγεθος και η έκταση του νησιού. Πως ένα τέτοιο μικρό νησί με έκταση που δεν ξεπερνά τα 92 τ.χλμ και με πληθυσμό 3.646 κατοίκους μπορεί να κυβερνά νησιά ( Κεφαλληνία, Ζάκυνθος και Λευκάδα ) με δεκαπλάσιο περίπου πληθυσμό και έκταση ; Επιπλέον, ο μεγάλος αοιδός κάνει λόγο για ένα πολύ υψηλό και πυκνοδασωμένο βουνό , το οποίο ξεχωρίζει από παντού ( «ἐν δ’ ὄρος αὐτῆ , Νήριτον εἰνοσίφυλλον ἀριπρεπές». Ραψ ι 21-22 ) . Παράλληλα , το οξύκορφο όρος Νήριτον ήταν ιδιαιτέρως ορατό από τη θαλάσσια περιοχή κοντά στις ομηρικές Φεές , στο σημερινό Κατάκωλο ( «καί σφιν ὑπέκ νεφέων Ἰθάκης τ’ ὄρος αἰπύ πέφαντο». Ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα τον Πύθιο , στιχ. 426 – 428 ). Τέτοιο όρος δεν υπάρχει στο Θιάκι διότι το υψηλότερο βρίσκεται στα 808 μ. και δεν διαθέτει τα στοιχεία που του προσάπτει ο ποιητής («τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ». Ραψ ν 351 ) .Εξάλλου το Θιάκι καλύπτεται πλήρως από τον ορεινό κορμό της Κεφαλληνίας(Αίνος με ύψος στα 1628 μ.) ,ο οποίος την καθιστά το πλέον ευδείελο νησί του Ιονίου πελάγους. Παράλληλα, ένα άγονο και άνυνδρο νησί με λιγοστές αστείρευτες πηγές όπως είναι το σημερινό Θιάκι είναι αδύνατον να είχε τόσους πολλούς μνηστήρες (12 τον αριθμό και να θρέφει τόσα ζώα διαθέτοντας τέτοιες καλλιέργειες που αναφέρονται για την ομηρική Ιθάκη( «ἐντοσθέν δ’ αὐλῆς συφέους…καί ἐξήκοντα πέλοντο». Ραψ ξ 15-17). Επιπρόσθετα, πουθενά σε ολόκληρο το νησί δεν έχει βρεθεί το περίφημο «Σπήλαιο των Νυμφών» («ἄντρο ἐπήρατον Ἡεροειδές». Ραψ ν 95 – 106) , το οποίο είναι σήμα κατατεθέν της Ιθάκης του Ομήρου διότι εκεί αποβιβάζεται ο Οδυσσέας καθώς επιστρέφει από τη Σχερία. Ένα τόσο μεγάλο σπήλαιο πως εξαφανίστηκε εντελώς από το νησί ; Από τους αρχαίους γεωγράφους και ιστορικούς επίσης πληροφορούμαστε ότι τέτοιο σπήλαιο δεν υπήρξε ποτέ στο Θιάκι. Συνάμα , το Θιάκι δεν βρίσκεται γεωγραφικά στα δυτικά του βασιλείου του Οδυσσέως όπως αναφέρεται στους στίχους 25-26 της ραψωδίας ι ( «αύτὴ δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη ειν ἁλὶ κείται /προς ζόφον…τ’ ἡελιόν τε») , αλλά στα ανατολικά της Κεφαλληνίας και της Ζακύνθου ,άρα δεν είναι το έσχατο σημείο προ τη δύση. Εκτός από αυτά , δεν βρίσκεται κοντά στην Ηλίδα για να έχουν οι Ιθακήσιοι τα κοπάδια τους εκεί και δεν αποτελεί η Ηλίδα τον κοντινότερο τόπο διαφυγής κατά την πιθανή αναχώρηση του Οδυσσέα σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των μνηστήρων .Αντίθετα , οι κοντινότεροι τόποι στη σημερινή Ιθάκη , εξαιρείται η Κεφαλληνία , είναι η Ακαρνανία , οι Εχινάδες νήσοι και η Λευκάδα.
Τέλος , το κυριότερο όλων έγκειται στο γεγονός ότι στο νησί δεν έχει ανακαλυφθεί κάποιο σπουδαίο αρχαιολογικό στοιχειό που να μαρτυρεί τη σύνδεση του με την ομηρική Ιθάκη. Εντούτοις, δυο αιώνες διεξάγονται αρχαιολογικές σκαπάνες (σε ένα τόσο μικρό νησί) χωρίς την παραμικρή ένδειξη ενός μυκηναϊκού στοιχείου π.χ ένα μυκηναϊκό ανάκτορο , έναν μυκηναϊκό τάφο ή κάτι άλλο ως αποδεικτικό στοιχείο ενός σπουδαίου μυκηναϊκού πολιτισμού. Μόνο κάποιο αρχαίο όστρακο με την επ’αυτού φράση «εὔχη Ὀδυσσεὶ» ,το οποίο δεν μαρτυρεί κατ’ανάγκη σχέση με την ομηρική Ιθάκη διότι τέτοια μυκηναϊκά ευρήματα έχουν ανακαλυφθεί και σε αλλότριες περιοχές οπού ο Οδυσσέας δεν είχε καμία σχέση , όπως τα ιερά προς τιμήν του στην Αρκαδία, στη Θεσπρωτία και την Ευρυτανία.
Από τα παραπάνω ,λοιπόν, συμπεραίνουμε ότι το σημερινό Θιάκι δεν ταυτίζεται με την Ομηρική Ιθάκη και την πατρίδα του Οδυσσέα. Βεβαία ,ουδείς αμφισβητεί ότι βρισκόταν στο μεγάλο βασίλειο του πολυμήχανου Οδυσσέα (Κεφαλληνία, Ζάκυνθος, Λευκάδα, Ακαρνανία και ακτές της ΒΔ Πελοποννήσου ) και αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι του ,αλλά δεν ήταν το κέντρο του μυκηναϊκού βασιλείου. Οι έρευνες και οι μελέτες προχωρούν μέχρι και σήμερα για την αναζήτηση της ομηρικής Ιθάκης , ωστόσο κανένα μέρος του Ιονίου πελάγους δεν έχει ταυτιστεί με το μυκηναϊκό κέντρο του Οδυσσέως διότι ακόμη δεν έχουν ευρεθεί τα κατάλληλα ευρήματα τα οποία θα πιστοποιούν κάτι τέτοιο (γραπτές πηγές ή κάποια μυκηναϊκή πόλη με ένα επιβλητικό μυκηναϊκό ανάκτορο και μεγάλους θολωτούς τάφους).
Πολλοί αιώνες έχουν παρέλθει από την Ελληνιστική εποχή μέχρι και σήμερα που μερικοί δεκάδες φιλόλογοι , αρχαιολόγοι, γεωλόγοι και άλλοι επιστήμονες επιδίωκαν να ταυτίσουν την ομηρική Ιθάκη με κάποιο από τα νησιά του Ιονίου πελάγους .Μια από τις επικρατέστερες απόψεις θέλει την ομηρική Ιθάκη να ταυτίζεται απολύτως με τη σημερινή Ιθάκη (Θιάκι).Αυτή , λοιπόν την άποψη θα επιδιώξουμε παρακάτω να καταρρίψουμε.
Πρώτα από όλα είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ότι ως κύρια πηγή της έρευνας όλων όσων εμπλέκονται στην αναζήτηση της ομηρικής Ιθάκης είναι τα ομηρικά κείμενα της Οδύσσειας και της Ιλιάδας .Δεν θα πρέπει ,όμως , να λησμονήσουμε ότι ο Όμηρος γράφει ποίηση (λογοτεχνία) και όχι ιστορία ή γεωγραφία. Έπειτα , με το λογοτεχνικό του έργο επιδίωκε περισσότερο να ψάλλει τα ηρωικά κατορθώματα μεγάλων ανδρών « κλέα ἀνδρῶν » και όχι τόσο να μας πληροφορήσει με ακρίβεια για τόπους και χώρες της εποχής του Οδυσσέα. Συνάμα, ο μεγάλος μας ποιητής συνθέτει τα έπη του εμβρισκόμενος στην Μ.Ασία ή στη Χίο (8ο αιώνας π.Χ ) και δεν έχει επισκεφθεί ποτέ το Ιόνιο πέλαγος για να έχει «ἰδίοις ὄμμασιν » άποψη για τους τόπους που περιγράφει ( την εποχή εκείνη επικρατούν ασάφειες και γενικότητες στην Μ.Ασία για τα μέρη της Δ.Ελλάδος καθώς και ότι ο Όμηρος γράφει τρεις αιώνες μετά τα γεγονότα της Τροίας και τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα στην Μεσόγειο).
Πέρα , λοιπόν, από αυτές τις καίριες διευκρινήσεις είναι αναγκαίο να αναζητήσουμε τα στοιχεία εκείνα που καθιστούν το Θιάκι ως αβάσιμο μέρος για να θεωρηθεί ταυτόσημο με την Ομηρική Ιθάκη. Ένα από τα αδιάψευστα στοιχεία είναι το μέγεθος και η έκταση του νησιού. Πως ένα τέτοιο μικρό νησί με έκταση που δεν ξεπερνά τα 92 τ.χλμ και με πληθυσμό 3.646 κατοίκους μπορεί να κυβερνά νησιά ( Κεφαλληνία, Ζάκυνθος και Λευκάδα ) με δεκαπλάσιο περίπου πληθυσμό και έκταση ; Επιπλέον, ο μεγάλος αοιδός κάνει λόγο για ένα πολύ υψηλό και πυκνοδασωμένο βουνό , το οποίο ξεχωρίζει από παντού ( «ἐν δ’ ὄρος αὐτῆ , Νήριτον εἰνοσίφυλλον ἀριπρεπές». Ραψ ι 21-22 ) . Παράλληλα , το οξύκορφο όρος Νήριτον ήταν ιδιαιτέρως ορατό από τη θαλάσσια περιοχή κοντά στις ομηρικές Φεές , στο σημερινό Κατάκωλο ( «καί σφιν ὑπέκ νεφέων Ἰθάκης τ’ ὄρος αἰπύ πέφαντο». Ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα τον Πύθιο , στιχ. 426 – 428 ). Τέτοιο όρος δεν υπάρχει στο Θιάκι διότι το υψηλότερο βρίσκεται στα 808 μ. και δεν διαθέτει τα στοιχεία που του προσάπτει ο ποιητής («τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ». Ραψ ν 351 ) .Εξάλλου το Θιάκι καλύπτεται πλήρως από τον ορεινό κορμό της Κεφαλληνίας(Αίνος με ύψος στα 1628 μ.) ,ο οποίος την καθιστά το πλέον ευδείελο νησί του Ιονίου πελάγους. Παράλληλα, ένα άγονο και άνυνδρο νησί με λιγοστές αστείρευτες πηγές όπως είναι το σημερινό Θιάκι είναι αδύνατον να είχε τόσους πολλούς μνηστήρες (12 τον αριθμό και να θρέφει τόσα ζώα διαθέτοντας τέτοιες καλλιέργειες που αναφέρονται για την ομηρική Ιθάκη( «ἐντοσθέν δ’ αὐλῆς συφέους…καί ἐξήκοντα πέλοντο». Ραψ ξ 15-17). Επιπρόσθετα, πουθενά σε ολόκληρο το νησί δεν έχει βρεθεί το περίφημο «Σπήλαιο των Νυμφών» («ἄντρο ἐπήρατον Ἡεροειδές». Ραψ ν 95 – 106) , το οποίο είναι σήμα κατατεθέν της Ιθάκης του Ομήρου διότι εκεί αποβιβάζεται ο Οδυσσέας καθώς επιστρέφει από τη Σχερία. Ένα τόσο μεγάλο σπήλαιο πως εξαφανίστηκε εντελώς από το νησί ; Από τους αρχαίους γεωγράφους και ιστορικούς επίσης πληροφορούμαστε ότι τέτοιο σπήλαιο δεν υπήρξε ποτέ στο Θιάκι. Συνάμα , το Θιάκι δεν βρίσκεται γεωγραφικά στα δυτικά του βασιλείου του Οδυσσέως όπως αναφέρεται στους στίχους 25-26 της ραψωδίας ι ( «αύτὴ δὲ χθαμαλὴ πανυπερτάτη ειν ἁλὶ κείται /προς ζόφον…τ’ ἡελιόν τε») , αλλά στα ανατολικά της Κεφαλληνίας και της Ζακύνθου ,άρα δεν είναι το έσχατο σημείο προ τη δύση. Εκτός από αυτά , δεν βρίσκεται κοντά στην Ηλίδα για να έχουν οι Ιθακήσιοι τα κοπάδια τους εκεί και δεν αποτελεί η Ηλίδα τον κοντινότερο τόπο διαφυγής κατά την πιθανή αναχώρηση του Οδυσσέα σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των μνηστήρων .Αντίθετα , οι κοντινότεροι τόποι στη σημερινή Ιθάκη , εξαιρείται η Κεφαλληνία , είναι η Ακαρνανία , οι Εχινάδες νήσοι και η Λευκάδα.
Τέλος , το κυριότερο όλων έγκειται στο γεγονός ότι στο νησί δεν έχει ανακαλυφθεί κάποιο σπουδαίο αρχαιολογικό στοιχειό που να μαρτυρεί τη σύνδεση του με την ομηρική Ιθάκη. Εντούτοις, δυο αιώνες διεξάγονται αρχαιολογικές σκαπάνες (σε ένα τόσο μικρό νησί) χωρίς την παραμικρή ένδειξη ενός μυκηναϊκού στοιχείου π.χ ένα μυκηναϊκό ανάκτορο , έναν μυκηναϊκό τάφο ή κάτι άλλο ως αποδεικτικό στοιχείο ενός σπουδαίου μυκηναϊκού πολιτισμού. Μόνο κάποιο αρχαίο όστρακο με την επ’αυτού φράση «εὔχη Ὀδυσσεὶ» ,το οποίο δεν μαρτυρεί κατ’ανάγκη σχέση με την ομηρική Ιθάκη διότι τέτοια μυκηναϊκά ευρήματα έχουν ανακαλυφθεί και σε αλλότριες περιοχές οπού ο Οδυσσέας δεν είχε καμία σχέση , όπως τα ιερά προς τιμήν του στην Αρκαδία, στη Θεσπρωτία και την Ευρυτανία.
Από τα παραπάνω ,λοιπόν, συμπεραίνουμε ότι το σημερινό Θιάκι δεν ταυτίζεται με την Ομηρική Ιθάκη και την πατρίδα του Οδυσσέα. Βεβαία ,ουδείς αμφισβητεί ότι βρισκόταν στο μεγάλο βασίλειο του πολυμήχανου Οδυσσέα (Κεφαλληνία, Ζάκυνθος, Λευκάδα, Ακαρνανία και ακτές της ΒΔ Πελοποννήσου ) και αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι του ,αλλά δεν ήταν το κέντρο του μυκηναϊκού βασιλείου. Οι έρευνες και οι μελέτες προχωρούν μέχρι και σήμερα για την αναζήτηση της ομηρικής Ιθάκης , ωστόσο κανένα μέρος του Ιονίου πελάγους δεν έχει ταυτιστεί με το μυκηναϊκό κέντρο του Οδυσσέως διότι ακόμη δεν έχουν ευρεθεί τα κατάλληλα ευρήματα τα οποία θα πιστοποιούν κάτι τέτοιο (γραπτές πηγές ή κάποια μυκηναϊκή πόλη με ένα επιβλητικό μυκηναϊκό ανάκτορο και μεγάλους θολωτούς τάφους).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου