Βρισκόμαστε χρονικά στις αρχές του 19ου αιώνα , την εποχή εκείνη ( 1797 – 1807 ) η μετακίνηση του πλεονάζοντος δημογραφικού δυναμικού του ελλαδικού χώρου , κυρίως του αγροτικού , επελέγη ως η προσφορότερη μέθοδος για την εκτόνωση της κοινωνικής και οικονομικής έντασης . Η Ιόνια Πολιτεία ήταν ένα ημιαυτόνομο ανεξάρτητο κράτος ( 1800 – 1807 ) με πολλά πολιτικά και οικονομικά προβλήματα [1]. Γι΄ αυτό η Σμύρνη και η ενδοχώρα της στάθηκαν το καταφύγιο για την προαναφερθείσα κοινωνική κάστα . Πέρα από τις προφανείς εμπορικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες τις οποίες πρόσφερε η Σμύρνη γύρω από το μικρασιατικό λιμάνι , υπήρχαν οι ευρείες και εύφορες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της ενδοχώρας . Εκεί , η πρόσφορα στέγης και ενός πιάτου φαγητού ήταν ένα διέξοδο για τους φτωχούς αγρότες της Ιόνιου Πολιτείας . Παρόλα ταύτα , πέρα από τους Κεφαλλήνες αγρότες στην περιοχή εγκαταστάθηκαν και πολλοί ναυτικοί και έμποροι[2] ( τα νησιά μας φημίζονται για τους θαλασσόλυκους ναυτικούς και ευρηματικούς επιχειρηματίες ) . Αυτοί γρήγορα ανέπτυξαν τις δραστηριότητες τους και έγιναν οι ευπορότεροι συγκριτικά με τους υπόλοιπους Έλληνες , οι οποίοι κατέφθαναν από τα υπόλοιπα μέρη της ηπειρωτικής χώρας . Ασχολήθηκαν δηλαδή με επαγγέλματα που σχετίζονταν με την εξυπηρέτηση της εμπορικής και ναυτιλιακής κίνησης ομοεθνών τους ή μη ( εμπορικοί πράκτορες , ανταποκριτές , παραγγελιοδόχοι , καταστηματάρχες κλπ ) . Άλλωστε , η εν γένη παρουσία τους εκεί αποδεικνύεται από το γενικό προξενείο της Σμύρνης της Ιόνιου Πολιτείας που αναφέρει ότι ζούσαν μόνιμα και δραστηριοποιούνταν επαγγελματικά 31 Κεφαλλονίτες .[3] Χωρίς , όμως , να αναφέρονται οι εκατοντάδες αγρότες που εργάζονταν στα κτήματα της ευρύτερης περιοχής της Σμύρνης και οι διάφοροι καπετάνιοι ή ναυτικοί που προσδοκούσαν την μόνιμη εγκατάσταση τους στην πόλη .[4] Από τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε ότι το Κεφαλλονίτικο στοιχείο της Σμύρνης άκμαζε την περίοδο εκείνη .
Τώρα ας εισέλθουμε στο ειδικότερο πλαίσιο των κάποιων ιδιαίτερων συμβάντων της κεφαλλονίτικης παροικίας εν Σμύρνη ( « ρεμπελιό των γενίτσαρων »[5] και η « δράση του καπετάνιου Παγώνη »[6] ) τα οποία στους περισσότερους είναι άγνωστα . Την εποχή εκείνη ( 1797 – 1807 ) είχαν δημιουργηθεί κάποιες προκαταλήψεις εναντίον των κεφαλλονιτών ναυτικών , οι οποίες τροφοδοτούνταν από κατηγόριες για κάποια εγκλήματα των παραπάνω . Η περίπτωση του κεφαλλονίτη καπετάνιου Σταματέλου Παγώνη είχε προκαλέσει μεγάλο θόρυβο στον κόσμο της ναυτιλίας στις αρχές του 19ου αιώνα . Ο Παγώνης δέχτηκε κατηγόριες ότι το 1802 ( 20 Ιουλίου / 2 Αυγούστου ) με τη συνέργια των ναυτικών του φόνευσε 28 τούρκους πραματευτές που είχε συμφωνήσει να μεταφέρει με τα εμπορεύματα τους από τη Σμύρνη στην Αίγυπτο με το ιστιοφόρο του . Η δολοφονία διατελέστηκε στα ανοιχτά της Σμύρνης . Για το συμβάν ενημερώθηκαν οι αρχές όλων των οθωμανικών λιμανιών . Έτσι , μόλις ο Παγώνης κατέπλευσε στο λιμάνι της Πάτρας τον Αύγουστο του 1802 , συνελήφθη από το βοεβόδα της πόλης . Ο εκεί πρόξενος της Επτανήσου Πολιτείας Ι . Καρβέλης ενημέρωσε τις Ιόνιες αρχές αμέσως μόλις πληροφορήθηκε το θέμα και έλαβε από τη γερουσία την εντολή να αφαιρέσει από τον Παγώνη την άδεια ναυσιπλοΐας .[7] Κατόπιν , αφού έγραψε στον Γενικό Πρόξενο στη Σμύρνη , επιθυμώντας να ενημερωθεί για τις λεπτομέρειες του ταξιδιού του πλοίου ( πλήρωμα , επιβάτες και εμπορεύματα ) , ζήτησε από τον Αχμέτ Αγά , βοεβόδα της Πάτρας , να τον παραδώσει τον Παγώνη και τους ναύτες της πολάκας , για να τους στείλει να δικαστούν στην Κέρκυρα . Τελικά , δεν γνωρίζουμε αν ο Παγώνης και οι ναύτες του δικάστηκαν και αν το δικαστήριο έλαβε μέρος στην Κέρκυρα . Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Παγώνης δεν εμφανίζεται ξανά στους καταλόγους των καπεταναίων ή των πλοιοκτητών του Ιόνιου .
Πέρα από αυτό , το άλλο συμβάν των κεφαλλονιτών ναυτικών στη Μ . Ασία έχει να κάνει με το λεγόμενο << ρεμπελιό των γενίτσαρων >> . Τότε , ο φόνος ενός γενίτσαρου , που υπηρετούσε ως κλητήρας στο βενετικό προξενείο της Σμύρνης , από Ιόνιους και Κροάτες , οι συμπλοκές των τελευταίων με τους συντρόφους του γενίτσαρου τις επόμενες ημέρες , η λεηλασία που ακολούθησε στις περιούσιες των ξένων και ραγιάδων κατοίκων όσο διάστημα η φωτιά κατέκαιγε μέρος της χριστιανικής περιοχής της πόλης και η άρνηση του πρόξενου των Βένετων Λ . Χορτάτση να παραδώσει τους ένοχους στις τοπικές αρχές , όλα αυτά προκάλεσαν την θανάτωση περίπου 1.500 Χριστιανών .[8] Για το φόνο κατηγορήθηκαν Κεφαλλονίτες , Θιακοί , Ζακυνθινοί και Κροάτες ναυτικοί . Ένας από αυτούς , ενώ παρακολουθούσε μια παράσταση ακροβατών , υπηκόων του Γερμανού Αυτοκράτορα , ήρθε σε αντιδικία με το γενίτσαρο που ασκούσε χρέη αστυνομικού και αποβλήθηκε από το χώρο . Επέστρεψε , όμως , συνοδευόμενος από τους συντοπίτες του , Κεφαλλονίτες , με διάθεση αντεκδίκησης και στις αψιμαχίες που ακολούθησαν κάποιοι από τους Κεφαλλονίτες ναυτικούς σκότωσε το γενίτσαρο . Ο υποπρόξενος της Ρωσίας J . Franceschi , σε επιστολή του προς το Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη ( 17 / 30 - 12 – 1797 ) , κατονόμαζε συγκεκριμένα πρόσωπα ως φονιάδες , τον κεφαλλονίτη Ματθαίο Πανά και τον συμπατριώτη του τον Πέτρο Πανά , εξάδελφο του καπετάνιου Αντώνιου Πανά . Μετά από αυτά τα περιστατικά η Πύλη ( 15 / 28 – 5 – 1797 ) εξέδωσε φιρμάνι σύμφωνα με το οποίο έθετε περιορισμούς στην παρουσία των διερχόμενων από τη Σμύρνη και τα αλλά λιμάνια Ανατολής Κερκυραίων , Κεφαλλονιτών , Ζακυνθινών και Δαλματών εμποροναυτικών και καραβοκύρηδων . Επιπλέον , το φιρμάνι διέταζε την άμεση αποβολή όλων αυτών από την επικράτεια . Εξαίρεση γινόταν μόνον για όσους είχαν νυμφευθεί και εγκατασταθεί από καιρό ή αλλιώς , καθώς και για εκείνους που ασκούσαν επαγγέλματα εξαιρετικά χρήσιμα για τους κάτοικους . Αυτό , βέβαια , με την προϋπόθεση ότι θα γινόταν << φόρου υποτελείας >> στην Πύλη , θα εξέπιπταν δηλαδή στο νομικό καθεστώς του << ραγιά >> , αν και ήταν υπήκοοι ξένου κράτους . Έτσι , λοιπόν , θα εξανεμιζόταν η δυνατότητα των προνομιών από τη συμφωνία της Πύλης και τη Βενετία και θα έχαναν την προστασία του Βένετου πρόξενου .[9] Συνοψίζοντας , λοιπόν , τα παραπάνω καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η κεφαλλονίτικη παροικία της Σμύρνης [10] ανθούσε εκείνα τα χρόνια , βέβαια , υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις που δεν μπορούν να ακυρώσουν την όλη εικόνα . Αναμφίβολα , αποδεικτικά στοιχεία του έντονου κεφαλλονίτικου στοιχείου στη περιοχή αυτή είναι τα προαναφερθέντα στοιχεία . Είναι , λοιπόν , χρέος όλων μας να κάνουμε κτήμα μας αυτή την πτυχή της ιστορίας μας και ίσως μερικοί από εμάς αναζητήσουμε κάποιες από τις χαμένες ρίζες μας στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης . Επιπρόσθετα , θα πρέπει να καταστεί δυνατόν η περαιτέρω εξερεύνηση και αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών για την άγνωστη αυτή έκφανση της ιστορίας μας . Πολλά στοιχεία παραμένουν υπό το σκότος της λήθης και περιμένουν λίγο φως για να μας πλημμυρίσουν με νέα ανεξίτηλα γεγονότα της ιστορίας του τόπου μας . Άλλωστε , λαός που δεν γνωρίζει την ιστορία του είναι καταδικασμένος να πεθάνει .
[1] Κουκού Ελ . Ιστορία των Επτανήσων , Αθήνα 2001 , σελ . 74 -78
[2] Παγκράτης Γερ . Εμπόριο και ναυτιλία στο χώρο του Ιονίου πελάγους κατά τη διάρκεια των ναπολεόντειων πολέμων ( 1795 – 1815 ) , Περιοδικό Πλάτων , Αθήνα 2004 ,σελ . 223 – 238
[3] Α . Ν . Κ . , Ε . Π . , κιβ .52 , υπ . , 20 , αρ . 6 , 12 και 18 .
[4] Inalcik Hal . Η οικονομική δομή των Βαλκανικών χώρων , Αθήνα 1979 , σελ . 503 - 506
[5] Clogg Rich . The Smyrna Rebellion of 1797 : Some documents from the British Archives , London 1982 , σελ . 71 -125 .
[6] Α . Ν . Κ . , Ε . Π . , κιβ . 39 , αρ . 2
[7] Α . Ν . Κ . , Ε . Π . , κιβ . 52 , υπ . 20 , αρ . 13
[8] Κωστής Ν . ,Το εν Σμύρνη ρεμπελιον του 1797 κατά νέας ανέκδοτους πηγάς , Δ . Ι . Ε . Ε . Ε , τ . 6 , τεύχος 23 ( 1904 ) , σελ . 358 – 373
[9] Strong f . , Greece as Kingdom , London 1842
[10] Partsch J . , Γεωγραφική μονογραφία Κεφαλληνία και Ιθάκη , Μεταφρασμένο από τον Λ . Γ . Παπανδρέου , Αθήνα 1892
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου